żle narysowny przekrój. Nie wiadomo o co chodzi. Czy śruba jest wkręcona a jeżeli tak to na jaką głębokość. W taki sposób nie porozumiemy się. Dodałem ładną ściagę w pdf. Powinienieś być zadowolony, ale rysunku technicznego to ty i tak nie umiesz.
5. Połączenia rozłączne – połączenia gwintowe
Połączenia gwintowe są najczęściej wykorzystywane spośród wielu połączeń rozłącznych, jakie stosuje się
w budowie maszyn i innych gałęziach przemysłu. Wykorzystanie jakiegokolwiek połączenia rozłącznego pozwala często na zmianę elementu konstrukcyjnego, jeżeli ten nie spełnia określonych wymogów lub na jego
wymianę, gdy jest uszkodzony, pod warunkiem, że pozostałe elementy wciąż nadają się do użytku. Zastosowanie połączeń rozłącznych pozwala na szybki demontaż konstrukcji budowanej w oparciu o tego rodzaju połączenia. Konstruktorzy często uważają, że połączenia te są bardziej efektowne, a czasem także
i bardziej efektywne.
Obok połączeń gwintowych wśród połączeń rozłącznych wyróżnia się:
- połączenia kołkowe,
- połączenia sworzniowe,
- połączenia wielowypustowe,
- połączenia wielokarbowe,
- połączenia rurowe.
5.1. Wiadomości wstępne
Rysunek 5.1. prezentuje nagwintowany pręt walcowy. Gwint tworzą na przemian ułożone występy i bruzdy
o określonym profilu, które są wykonane wzdłuż linii śrubowej na walcowej powierzchni. Wyróżnia się dwa
rodzaje gwintów:
gwint zewnętrzny (rys. 5.2a),
gwint wewnętrzny (rys. 5.2b).
1 – powierzchnia walcowa,
2 – linia śrubowa,
3 – bruzda gwintu,
4 – wierzchołek gwintu,
5 – powierzchnia bruzd,
6 – głębokość gwintu,
7 – profil (zarys) gwintu,
8 – powierzchnia wierzchołków,
d – średnica gwintu,
P – podziałka gwintu.
Rys. 5.1. Pręt walcowy z gwintem.
a)
Rys. 5.2. Gwinty: a) zewnętrzny; b) wewnętrzny.
b)
106
Elementy zapisu konstrukcji - Marcin Graba
Linia śrubowa jest krzywą przestrzenną, którą utworzy przeciwprostokątna trójkąta prostokątnego nawiniętego na powierzchnię walcową (rys. 5.3c). przedstawia się ją jako linię prostą (rys. 5.1). W zależności od kierunku nawijania trójkąta prostokątnego, linie śrubowe mogą być prawoskrętne (rys. 5.3a), zwane też prawozwojnymi, lub lewoskrętne (rys. 5.3b), zwane też lewozwojnymi.
a)
b)
c)
Rys. 5.3. Linia śrubowa: a) lewoskrętna (jako krzywa przestrzenna); b) prawoskrętna (jako krzywa przestrzenna);
c) otrzymywanie linii śrubowej poprzez nawijanie trójkąta prostokątnego na walec [7].
W praktyce gwinty wykonuje się poprzez nacinanie bruzd o określonym profilu w materiale pręta lub otworu walcowego. Do podstawowych wielkości charakteryzujących gwint zalicza się:
średnicę gwintu d,
podziałkę gwintu P,
zarys (profil) gwintu.
Ze względu na kształt zarysy gwintów mogą być:
trójkątne metryczne,
trójkątne calowe,
trapezowe symetryczne,
trapezowe niesymetryczne,
prostokątne,
okrągłe.
Wymienione powyżej zarysy gwintów zaprezentowano w tabeli 5.1.
Ze względu na wartość ilorazu podziałki gwintu i jego średnicy gwinty podzielić można na:
zwykłe,
drobnozwojowe – podziałka takich gwintów jest mniejsza niż podziałka gwintów zwykłych przy tej samej średnicy.
a)
b)
Rys. 5.4. Gwinty: a) zwykły; b) drobnozwojowy.
Przedstawione i omówione pokrótce rodzaje gwintów są znormalizowane. Ich wszystkie parametry
i wymiary regulowane są w oparciu o normy PN-ISO.
Marcin Graba - Połączenia rozłączne – połączenia gwintowe
107
Tabela 5.1.
Zarysy gwintów zewnętrznych i wewnętrznych
Nazwa zarysu
zarys trójkątny metryczny
zarys trójkątny calowy
zarys trapezowy symetryczny
zarys trapezowy niesymetryczny
zarys prostokątny
zarys okrągły
Zarys gwintu zewnętrznego
Zarys gwintu wewnętrznego
108
Elementy zapisu konstrukcji - Marcin Graba
5.2. Rysowanie gwintów i elementów gwintowych
Gwinty w sposób szczegółowy rysuje się jedynie w szczególnych przypadkach, gdyż wymaga to wielkiej
pracochłonności. Szczegółowego przedstawienia gwintów wymagają często rysunki poglądowe, które przeznaczone są zazwyczaj do celów szkoleniowych (rys. 5.5).
a)
b)
Rys. 5.5. Poglądowe przedstawienie gwintów w celach szkoleniowych: a) gwint na wałku (śrubie); b) połączenie gwintowe – śruba wkręcona w gwintowany otwór.
W pozostałych przypadkach gwinty przedstawia się na rysunkach technicznych w uproszczeniu, zachowując
kilka ważnych zasad i schematów postępowania:
a) element z gwintem, (np. śruba, otwór) rysuje się tak, jak on wygląda przed wykonaniem gwintu (rys. 5.6),
a)
b)
c)
d)
Rys. 5.6. Wygląd elementów przed wykonaniem gwintów: a) śruba; b) nakrętka; c) otwór z nakiełkiem; d) stożek.
b) gwint w rzucie na płaszczyznę, która jest równoległa do osi gwintu, zaznacza się dwiema cienkimi liniami,
oznaczonymi na rysunku 5.7 jako a, które obrazują dna wrębów gwintu,
c) gwint w rzucie na płaszczyznę prostopadłą do osi gwintu zaznacza się cienkim łukiem, oznaczonym na rysunku 5.7 jako b, którego długość wynosi 3/4 obwodu (należy pamiętać, że linia ta nie może się zaczynać,
jak również kończyć na liniach osi),
Marcin Graba - Połączenia rozłączne – połączenia gwintowe
109
a)
b)
c)
d)
Rys. 5.7. Przedmioty gwintowane – oznaczenie gwintów: a) śruba; b) nakrętka; c) otwór gwintowany; d) stożek
z gwintem.
d) można stosować odstępstwo od zasady określonej w punkcie c), jeżeli gwint jest przedstawiony w półwidoku lub półprzekroju, co zobrazowano na rysunku 5.8,
a)
b)
c)
Rys. 5.8. Sposób rysowania gwintu: a) zewnętrznego w półprzekroju; b) wewnętrznego w półwidoku; c) niewidocznego.
e) odległość linii a i b od zarysów elementów gwintowych powinna być w zasadzie równa w przybliżeniu wysokości gwintu, lecz nie mniejsza niż 0,8 mm.
Długość użytkową gwintu zaznacza się linią grubą (oznaczoną na rysunku 5.7 jako c). W zasadzie długością
użytkową gwintu jest długość gwintu o pełnym zakresie, bez wyjścia gwintu (oznaczonego na rysunku 5.7
jako e). Jedynie w śrubach dwustronnych (Tabela 5.2) długością użytkową gwintu na tym końcu śruby, którym
wkręca się ją na stałe w otwór, jest długość całkowita gwintu, łącznie z wyjściem o niepełnym zarysie. Ten
koniec śruby jest dodatkowo zakończony płasko. Gwint niewidoczny rysuje się liniami kreskowymi, jak to
pokazano na rysunku 5.8c.
Jeżeli gwint jest zakończony ścięciem, czyli – popularnie mówiąc – fazką (rys. 5.7b), to w rzucie na płaszczyznę prostopadłą do osi gwintu ścięcia, która jest w postaci okręgu, nie pokazuje się tego ścięcia, o ile jego
wysokość jest w przybliżeniu równa wysokości gwintu. W przypadku, gdy wysokość ścięcia (fazki) jest wyraźnie większa (rys. 5.7c), ścięcie należy narysować.
Jeżeli gwint w otworze nieprzelotowym ma się kończyć blisko dna otworu, to na wszystkich rysunkach
(z wyjątkiem rysunków wykonawczych) można umownie rysować gwint na całej długości otworu.
Pod nazwą rysunek uszczegółowiony części złącznej z gwintem rozumie się rysunek tej części ze wszystkimi szczegółami jej budowy, ale z gwintem przedstawionym w sposób uproszczony, jak ma to miejsce na rysunku 5.7. Przykłady uszczegółowionych rysunków części złącznych gwintowych pokazano w tabelach
5.2 i 5.3.
Nazwa
2
Śruba z łbem
sześciokątnym
Śruba z łbem
czworokątnym
Śruba z łbem
walcowym
z gniazdem
sześciokątnym
Śruba dwustronna
Śruba oczkowa
Lp.
1
1.
2.
3.
4.
5.
3
Rysunek uszczegółowiony
Przedstawienie
4
uproszczone
Uszczegółowione i uproszczone sposoby rysowania śrub i wkrętów
5
umowne
Tabela 5.2.
110
Elementy zapisu konstrukcji - Marcin Graba
2
Wkręt z łbem
walcowym
płaskim
Wkręt z łbem
kulistym
Wkręt z łbem
kulistym krzyżowym
Wkręt z łbem
stożkowym
Śruba bez łba
z gwintem na
całej długości
Wkręt do
drzewa z łbem
kulistym
Wkręt do
drzewa z łbem
stożkowym
1
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
3
4
5
c.d. tabeli 5.2
Marcin Graba - Połączenia rozłączne – połączenia gwintowe
111
112
Elementy zapisu konstrukcji - Marcin Graba
Tabela 5.3.
Uszczegółowione i uproszczone sposoby rysowania nakrętek
Lp.
Nazwa
Rysunek uszczegółowiony
1
2
3
1.
Nakrętka
sześciokątna
rodzaju A
2.
Nakrętka
sześciokątna
rodzaju B
3.
Nakrętka
koronowa
rodzaju A
4.
Nakrętka
koronowa
rodzaju B
5.
Nakrętka
czworokątna
odmiana Z
6.
Nakrętka
czworokątna
odmiana N
Przedstawienie
uproszczone
umowne
4
5
Marcin Graba - Połączenia rozłączne – połączenia gwintowe
113
c.d. tabeli 5.3
1
7.
2
3
4
5
Nakrętka
motylkowa
Tabela 5.4.
Uszczegółowione i uproszczone sposoby rysowania podkładek i zawleczek
Przedstawienie
Lp.
Nazwa
Rysunek uszczegółowiony
uproszczone
1.
Podkładka
okrągła dokładna
ze ścięciami
2.
Podkładka
okrągła dokładna
bez ścięć
3.
Podkładka do
wkrętów o łbach
walcowych
i kulistych
4.
Podkładka
sprężysta zwykła
5.
Zawleczka
umowne
114
Elementy zapisu konstrukcji - Marcin Graba
W przypadku wykorzystywania przedstawienia uproszczonego nie rysuje się takich szczegółów budowy
części z gwintem, jak: zaokrąglenia, ścięcia krawędzi, podtoczenia itp. (tab. 5.2 i 5.3). Pomija się także rysowanie wyjścia gwintów (oznaczanych jako e), co jest przykładowo pokazane na rysunku 5.6. Można je rysować
jedynie w razie wyraźnej potrzeby, najczęściej w celu zwymiarowania długości wyjścia.
W przedstawieniu umownym można zastępować rysunek części złącznej umownym symbolem graficznym,
rysowanym linią grubą (tab. 5.2 i 5.3). Podobne zasady dotyczą uproszczonego i umownego przedstawienia
podkładek i zawleczek używanych w połączeniach gwintowych (tab. 5.4).
5.3. Rysowanie połączeń gwintowych
W połączeniach gwintowych zazwyczaj przeważa gwint zewnętrzny, który zasłania gwint wewnętrzny.
Przykładem może tu być połączenie śruby wkręcanej w otwór gwintowy. Przykłady połączeń gwintowych pokazane są na rysunku 5.9.
a)
b)
c)
Rys. 5.9. Przykłady połączeń gwintowych: a) wał gwintowany – otwór gwintowany; b) wkręt – otwór; c) połączenie
dwóch rur.
Niewidoczną część linii ograniczającej długość użytkową gwintu rysuje się linią kreskową (rys. 5.9c) lub
nie rysuje się jej wcale.
Części złączne z gwintem, czyli śruby, wkręty i nakrętki można rysować dwoma sposobami:
w sposób uszczegółowiony, który jest stosowany na rysunkach wykonawczych tych części oraz w specjalnych przypadkach na rysunkach złożeniowych,
w sposób uproszczony, który jest stosowany na rysunkach złożeniowych w zależności od przeznaczenia
rysunku, jego podziałki oraz potrzeby pokazania szczegółów.
Uszczegółowione rysunki sześciokątnych i czworokątnych łbów śrub pokazano w tabeli 5.5. Jak już wspominano, taki sposób rysowania wykorzystuje się w szczególnych przypadkach.
Marcin Graba - Połączenia rozłączne – połączenia gwintowe
115
Tabela 5.5.
Uszczegółowione rysowanie łbów śrub sześciokątnych i czworokątnych
oraz nakrętek sześciokątnych i czworokątnych
Lp.
Nazwa
Rysunek uszczegółowiony
1
2
3
1.
Śruba z łbem
kwadratowym
(czworokątnym)
2.
Śruba z łbem
sześciokątnym
3.
Nakrętka
kwadratowa
(czworokątna)
116
Elementy zapisu konstrukcji - Marcin Graba
c.d. tabeli 5.5
1
4.
2
3
Nakrętka
sześciokątna
W przedstawieniu uproszczonym połączeń gwintowych na rysunkach złożeniowych również wykorzystuje
się uproszczenia podane w tabelach 5.2 – 5.3. Przykładowe połączenia gwintowe pokazano w tabeli 5.6, skąd
wynika, że stosuje się przedstawienie uproszczone przewidziane dla poszczególnych części złącznych, pomijając luzy między częściami łączonymi i złącznymi, gwinty w otworach nieprzelotowych oraz wyjścia gwintów.
W przedstawieniu umownym połączeń gwintowych wykorzystuje się symbole graficzne poszczególnych
części połączenia, zaprezentowane w tabelach 5.2 – 5.4. W zależności od rodzaju połączenia symbole te występują pojedynczo (np. połączenie wkrętem z dowolnym łbem lub połączenie śrubą z łbem sześciokątnym) lub
można je łączyć w grupy (np. połączenie śrubą dwustronną lub połączenie śruba – nakrętka – podkładka). Należy pamiętać, że niewidoczne symbole części lub fragmenty symboli rysuje się liniami kreskowymi. Należy
podkreślić, że wybór rodzaju uproszczenia części złącznych połączenia nie zależy od sposobu przedstawienia
części łączonych. Jeżeli na rysunku występują wielokrotnie powtarzające się jednakowe połączenia gwintowe,
to można narysować tylko jedno z nich w sposób uproszczony lub umowny (w zależności od potrzeby),
a położenie pozostałych identycznych połączeń zaznaczyć cienką linią punktową (rys. 5.10).
a)
b)
Rys. 5.10. Sposób rysowania wielokrotnych połączeń gwintowych: a) uproszczone; b) umowne.
Marcin Graba - Połączenia rozłączne – połączenia gwintowe
117
Tabela 5.6.
Uszczegółowione i uproszczone sposoby rysowania połączeń gwintowych
1
2
1.
Połączenie śrubą z łbem sześciokątnym i nakrętką sześciokątną
Lp. Nazwa
Rysunek
uszczegółowiony
3
Przedstawienie
uproszczone
umowne
4
5
w przekroju
w widoku
2.
Połączenie śrubą dwustronną i nakrętką koronową z zawleczką
w przekroju
w widoku
3.
4.
Połączenie śrubą z gniazdem sześciokątnym
(jeden z elementów łączonych posiada nagwintowany otwór)
1
Połączenie wkrętem z łbem walcowym płaskim
(otwór nagwintowany nieprzelotowy)
118
Elementy zapisu konstrukcji - Marcin Graba
c.d. tabeli 5.6
2
3
4
5
w przekroju
w widoku
w przekroju
w widoku
5.
6.
Połączenie śrubą z łbem sześciokątnym
(jeden z elementów łączonych posiada nagwintowany otwór)
1
Połączenie wkrętem z łbem stożkowym
(otwór przelotowy, nagwintowany na całej długości)
Marcin Graba - Połączenia rozłączne – połączenia gwintowe
2
3
119
c.d. tabeli 5.6
4
5
w przekroju
w widoku
w przekroju
w widoku
120
Elementy zapisu konstrukcji - Marcin Graba
c.d. tabeli 5.6
1
2
3
4
5
7.
Połączenie śrubą oczkową i nakrętką motylkową
w przekroju
w widoku
8.
Połączenie dwóch elementów drewnianych
wkrętem z łbem kulistym
w przekroju
w widoku
5.4. Wymiarowanie gwintów
Oznaczenie gwintu składa się ze znaku, określającego rodzaj gwintu i jego wymiarów. Pełny sposób oznaczenia i wymiarowania gwintów omówiony jest w Polskiej Normie.
Gwinty wymiaruje się przez podanie oznaczenia gwintu i jego długości użytkowej (rys. 5.11a i 5.11b).
Gwinty zaleca się wymiarować w rzucie na płaszczyznę równoległą do osi, ale oznaczenie gwintu można
podać także w rzucie na płaszczyznę prostopadłą do jego osi, jak obrazuje to rysunek 5.11c.
Otwory gwintowane można wymiarować również w sposób uproszczony, bez wykorzystania linii wymiarowych, podając nad linią odniesienia (doprowadzoną do osi otworu) odpowiednie wymiary w następującej
kolejności: d × l1 – l2/D × l3 × ϕ. Oznaczenia należy odczytać z rysunków 5.12a – 5.12c. Przykłady uproszczonego wymiarowania gwintowych otworów zobrazowano na rysunku 5.12d – 5.21j. Widoczne jest, że w przy-
Marcin Graba - Połączenia rozłączne – połączenia gwintowe
121
padkach, gdy niektóre z podanych wyżej wymiarów nie występują, uproszczone wymiarowanie otworu jeszcze
bardziej się upraszcza.
a)
b)
c)
Rys. 5.11. Sposoby wymiarowania gwintów: a) wymiarowanie nagwintowanego otworu; b) wymiarowanie gwintu na
wałku; c) wymiarowanie otworu w rzucie na płaszczyznę prostopadłą do jego osi.
a)
b)
ϕ
c)
ϕ
d)
e)
f)
g)
h)
j)
Rys. 5.12. Uproszczone wymiarowanie otworów gwintowanych.
122
Elementy zapisu konstrukcji - Marcin Graba
5.5. Parametry geometryczne śrub, nakrętek, podkładek i wkrętów
Punkt ten obejmuje prezentację przykładowych oznaczeń elementów gwintowych, wykorzystywanych
w połączeniach gwintowych, które podaje Polska Norma, a także przedstawienie skatalogowanych w tabelach
rysunków wraz z zaznaczonymi wymiarami.
5.5.1. Śruba z łbem sześciokątnym
Przykładowe oznaczenie śruby:
śruba z łbem sześciokątnym z gwintem M12 i długości l = 70 mm, stalowa o własnościach mechanicznych klasy 5.6, dokładna (I)
ŚRUBA M12 × 70 – 5.6 – I
D 1≈0,95S
D2≈S
Rys. 5.13. Śruba z łbem sześciokątnym – oznaczenie parametrów według PN.
Marcin Graba - Połączenia rozłączne – połączenia gwintowe
123
Tabela 5.7.
Wymiary śrub z łbem sześciokątnym
M8
d
M10
M12
M14
M16
M18
M8 × 1,25 M10 × 1,25 M12 × 1,25 M14 × 1,5 M16 × 1,5 M18 × 1,5
S
13
17
19
22
24
27
k
5,5
7,0
8,0
9,0
10
12
h (max)
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
D
15,0
19,6
21,9
25,4
27,7
31,2
I
9,2
11,2
14,2
16,2
18,2
20,2
II i III
10,2
12,2
15,2
17,2
19,2
21,2
d1
9,8
12,8
14,3
16,5
18,0
20,3
d2
8,2
10,8
11,9
13,7
15,0
19,7
t
0,8
1,0
1,2
1,4
1,5
1,8
I i II
0,4
0,4
0,6
0,6
0,6
0,6
II
0,4
0,4
0,6
0,6
0,6
0,6
l ≤ 125
22
26
30
34
38
42
125 & lt; l ≤ 200
----
32
36
40
44
48
l & gt; 200
----
----
----
----
57
61
M20
M24
M30
M36
M42
M48
M20 × 1,5
M24 × 2
M30 × 2
M36 × 3
M42 × 3
M48 × 3
S
30
36
46
55
65
75
k
13
15
19
23
26
30
h (max)
0,4
0,5
0,5
0,5
0,6
0,6
D
34,6
41,6
53,1
63,5
75,0
86,5
I
22,4
26,4
33,4
39,4
45,6
52,6
II i III
24,4
28,4
35,4
42,4
48,6
56,6
d1
22,5
27,0
34,5
41,5
49,0
56,2
d2
18,5
22,4
28,9
34,6
40,8
46,8
t
2,0
2,3
2,8
3,4
3,9
4,5
I i II
0,8
0,8
1,0
1,0
1,2
1,6
II
0,8
0,8
1,0
1,0
1,2
1,6
l ≤ 125
46
54
66
78
90
----
125 & lt; l ≤ 200
52
60
72
84
96
108
l & gt; 200
65
73
85
97
109
121
da (max)
r (min)
b
d
da (max)
r (min)
b
Dopuszczalna jest długość l śrub z łbem sześciokątnym:
w przedziale od 12 do 22 mm stopniowane co 2 mm,
w przedziale od 25 do 130 mm stopniowane co 5 mm,
w przedziale od 130 do 200 mm stopniowane co 10 mm,
w przedziale od 200 do 460 mm stopniowane co 20 mm.
124
Elementy zapisu konstrukcji - Marcin Graba
5.5.2. Śruba dwustronna
Przykładowe oznaczenie śruby:
śruba dwustronna odmiany W z gwintem M16 kojarzonym z otworem, z gwintem M16 × 1,5 kojarzonym z nakrętką, o wymiarze l = 100 mm, stalowa o własnościach mechanicznych klasy 8.8
ŚRUBA DWUSTRONNA M16 – M16 × 1,5 × 100 – W – 8.8
odmiana W - z podcięciem gwintu
od strony wkręcanej w otwór dla d 1 M8
Rys. 5.14. Śruba dwustronna – oznaczenie parametrów według PN.
Tabela 5.8.
Wymiary śrub dwustronnych
I d1 = d2
M5
M6
M8
M10
M12
d1
----
----
M6
M8
M10
M12
d2
II
M4
----
----
M6 × 0,75
M8 × 1
M10 × 1,25 M12 × 1,25
8
10
12
16
20
24
1)
10
12
15
18
20
25
2)
12
15
20
22
25
28
3)
----
----
----
----
----
40
M14
M16
M18
M20
M22
M24
M14
M16
M18
M20
M22
e
b
I d1 = d2
d1
II
d2
M14 × 1,5 M16 × 1,5 M18 × 1,5 M20 × 1,5 M22 × 1,5
M24
M24 × 2
28
32
36
40
44
48
1)
25
28
32
32
35
38
2)
30
35
40
40
45
50
3)
45
50
55
55
60
65
e
b
Marcin Graba - Połączenia rozłączne – połączenia gwintowe
Objaśniania do tabeli 5.8:
1)
– b dla śrub o najmniejszej możliwej długości l, l = b + x + 2, gdzie x jest wyjściem gwintu według PN,
2)
– b dla śrub o długości l & lt; 260 mm, ale większej niż wyznaczona w punkcie 1),
3)
– b dla śrub o długości l 260 mm.
Dopuszczalna jest długość l śrub dwustronnych:
w przedziale od 12 do 22 mm z krokiem co 2 mm,
w przedziale od 25 do 120 mm z krokiem co 5 mm,
w przedziale od 130 do 220 mm z krokiem co 10 mm,
w przedziale od 220 do 260 mm stopniowane co 10 mm,
w przedziale powyżej 260 mm stopniowane co 20 mm.
5.5.3. Nakrętka sześciokątna
Przykładowe oznaczenie nakrętki:
nakrętka sześciokątna wysoka, z gwintem M10, stalowa o własnościach mechanicznych klasy 5
NAKRĘTKA M10 – 5
D 1≈0,95S
D2≈S
D 1≈0,95S
D 2≈S
Rys. 5.15. Nakrętka sześciokątna – oznaczenie parametrów według PN.
125
126
Elementy zapisu konstrukcji - Marcin Graba
Tabela 5.9.
Wymiary nakrętek sześciokątnych
d0
Gwint zwykły
Gwint
drobnozwojowy
S
w
D
M8
M10
M12
M14
M16
M18
M20
M22
M24
M27
M30
M33
M36
M39
M42
M45
M48
M52
M8 × 1
M10 × 1,25
M12 × 1,25
M14 × 1,5
M16 × 1,5
M18 × 1,5
M20 × 1,5
M22 × 1,5
M24 × 2
M27 × 2
M30 × 2
M33 × 2
M36 × 3
M39 × 3
M42 × 3
M45 ×3
M48 × 3
M52 × 3
13
17
19
22
24
27
30
32
36
41
46
50
55
60
65
70
75
80
9
12
15
17
19
22
24
26
28
32
36
40
42
46
50
54
58
62
15,0
19,6
21,9
25,4
27,7
31,2
34,6
36,9
41,6
47,3
53,1
57,7
63,5
69,3
75,0
80,8
86,5
92,4
5.5.4. Podkładka sprężysta
Przykładowe oznaczenie nakrętki:
podkładka sprężysta zwykła (Z) bez powłoki ochronnej o średnicy d0 = 10,2 mm
PODKŁADKA SPRĘŻYSTA 10,2
m ≈0,7g
Rys. 5.16. Podkładka sprężysta zwykła – oznaczenie parametrów według PN.
Marcin Graba - Połączenia rozłączne – połączenia gwintowe
127
Tabela 5.10.
Wymiary podkładek sprężystych zwykłych
d0
3,1
3,6
4,1
5,1
6,1
8,2
10,2
12,2
14,2
16,3
18,3
20,5
22,5
24,5
27,5
30,5
33,5
36,5
39,5
+0,48
+0,58
+0,70
+0,84
+1,00
g
0,8
0,8
1,0
1,2
1,4
2,0
2,5
3,0
3,2
3,5
4,0
4,5
5,0
5,5
6,0
6,5
7,0
8,0
8,5
±0,10
±0,15
±0,20
±0,25
h
min
max
1,36
1,36
1,70
2,04
2,38
3,40
4,25
5,10
5,44
5,95
6,80
7,65
8,50
9,35
10,20
11,05
12,90
13,60
14,45
1,84
1,84
2,30
2,76
3,2 2
4,60
5,75
6,90
7,36
8,05
9,20
10,35
11,50
12,65
13,80
14,95
16,10
18,40
19,55
k (max) D (max)
0,10
0,20
0,30
0,50
5,38
5,88
6,88
8,28
9,78
13,08
16,20
19,20
21,70
24,40
27,54
30,74
33,74
36,74
40,74
45,00
49,00
54,00
58,00
r
0,2
0,3
0,4
0,5
0,8
1,2
2,0
Średnica znamionowa gwintu
nakrętek, śrub i wkrętów
3
3,5
4
5
6
8
10
12
14
16
18
20
22
24
27
30
33
36
39
5.5.5. Wkręt z łbem kulistym
Przykładowe oznaczenie wkręta z łbem kulistym:
wkręt z łbem kulistym z gwintem M8 o długości l = 40 mm, stalowy o własnościach mechanicznych
klasy 5.8 dokładnego (I)
WKRĘT M8 × 40 – 5.8 – I
Rys. 5.17. Wkręt z łbem kulistym – oznaczenie parametrów według PN.
128
Elementy zapisu konstrukcji - Marcin Graba
Tabela 5.11.
Wymiary wkrętów z łbem kulistym
d
M2
M2,5
M3
M3,5
M4
M5
D
k
n
R
r (min)
da (max)
b
3,5
1,8
0,5
0,8
1,0
1,8
0,1
2,6
16
4,5
2,1
0,6
1,0
1,2
2,3
0,1
3,1
18
5,5
2,5
0,8
1,2
1,45
2,8
0,1
3,6
19
6,3
2,8
0,8
1,4
1,7
3,2
0,1
4,1
20
7,0
3,2
1,0
1,6
1,9
3,5
0,2
4,7
22
9,0
4,0
1,2
2,0
2,3
4,5
0,2
5,7
25
d
M6
D
k
n
10,5
4,5
1,6
2,4
2,8
5,3
0,25
6,8
28
M8
M8 × 1
13,0
6,0
2,0
3,2
3,7
6,5
0,4
9,2
34
M10
M10 × 1,25
16,0
7,5
2,5
4,0
4,5
8,0
0,4
11,2
40
M12
M12 × 1,25
18,5
9,0
3,0
4,8
5,4
9,3
0,6
14,2
46
M14
M14 × 1,5
21,0
10
3,0
5,6
6,3
10,5
0,6
16,2
52
M16
M16 × 1,5
24,0
11
4,0
6,4
7,2
12,0
0,6
18,2
58
min
max
t
min
max
t
R
r (min)
da (max)
b
Dopuszczalna jest długość l wkrętów z łbem kulistym w przedziale od 20 do 90 mm z krokiem co 5 mm.
Można także wykonać i stosować wkręty o długości 22 i 28 mm.
5.5.6. Wkręt z łbem stożkowym
Przykładowe oznaczenie wkręta z łbem stożkowym:
wkręt z łbem stożkowym z gwintem M6 o długości l = 45 mm, stalowy o własnościach mechanicznych
klasy 5.8 dokładnego (I)
WKRĘT M6 × 45 – 5.8 – I
Tabela 5.12.
Wymiary wkrętów z łbem stożkowym
d
D
k (max)
n
min
t
max
r (max)
b
M2
M2,5
M3
M3,5
M4
M5
3,8
1,20
0,5
0,40
0,60
0,20
16
4,7
1,30
0,6
0,50
0,73
0,25
18
5,6
1,65
0,8
0,60
0,85
0,30
19
6,5
1,93
0,8
0,70
1,0
0,35
20
7,4
2,2
1,0
0,80
1,1
0,40
22
9,2
2,5
1,2
1,0
1,35
0,50
25
Marcin Graba - Połączenia rozłączne – połączenia gwintowe
129
Tabela 5.13.
Wymiary wkrętów z łbem stożkowym z dopuszczalnym wykonaniem gwintów drobnozwojowych
d
D
k (max)
n
Min
t
max
r (max)
b
M6
M6 × 1
11,0
3,0
1,6
1,2
1,6
0,60
28
M8
M8 × 1
14,5
4,0
2,0
1,6
2,1
0,80
34
M10
M10 × 1,25
18,0
5,0
2,5
2,0
2,6
1,0
40
M12
M12 × 1,25
21,5
6,0
3,0
2,4
3,0
1,2
46
M14
M14 × 1,5
25,0
7,0
3,0
2,8
3,5
1,4
52
M16
M16 × 1,5
28,5
8,0
4,0
3,2
4,0
1,6
58
Rys. 5.18. Wkręt z łbem stożkowym – oznaczenie parametrów według PN.
Dopuszczalna jest długość l wkrętów z łbem stożkowym w przedziale od 20 do 90 mm z krokiem co 5 mm.
Można także wykonać i stosować wkręty o długości 22 i 28 mm.
5.5.7. Wkręt z łbem walcowym płaskim
Przykładowe oznaczenie wkręta z łbem walcowym płaskim :
wkręt z łbem walcowym z gwintem M6 na całej długości l = 20 mm, stalowy o własnościach mechanicznych klasy 4.8 dokładnego (I)
WKRĘT M6 × 20 – 4.8 – I
130
Elementy zapisu konstrukcji - Marcin Graba
Rys. 5.19. Wkręt z łbem walcowym płaskim – oznaczenie parametrów według PN.
Tabela 5.14.
Wymiary wkrętów z łbem walcowym płaskim
d
M2
M2,5
M3
M3,5
M4
M5
D
k
n
3,8
1,3
0,5
0,60
0,85
0,1
2,6
0,8
4,5
1,6
0,6
0,70
1,0
0,1
3,1
0,9
5,5
2,0
0,8
0,90
1,3
0,1
3,6
1,0
6,0
2,4
0,8
1,0
1,4
0,1
4,1
1,2
7,0
2,6
1,0
1,2
1,6
0,2
4,7
1,4
8,5
3,3
1,2
1,5
2,0
0,2
5,7
1,6
min
max
r (min)
da (max)
a (max)
t
Tabela 5.15.
Wymiary wkrętów z łbem walcowym płaskim z dopuszczalnym wykonaniem gwintów drobnozwojowych
d
D
k
n
min
max
r (min)
da (max)
a (max)
t
M6
M6 × 1
10
3,9
1,6
1,8
2,3
0,25
6,8
2,0
M8
M8 × 1
13
5,0
2,0
2,3
2,8
0,4
9,2
2,5
M10
M10 × 1,25
16
6,0
2,5
2,7
3,2
0,4
11,2
3,0
M12
M12 × 1,25
18
7,0
3,0
3,2
3,8
0,6
14,2
3,5
M14
M14 × 1,5
21
8,0
3,0
3,6
4,2
0,6
16,2
4,0
M16
M16 × 1,5
24
9,0
4,0
4,0
4,6
0,6
18,2
4,0
Marcin Graba - Połączenia rozłączne – połączenia gwintowe
Dopuszczalna jest długość l wkrętów z łbem walcowym płaskim:
w przedziale od 2 do 6 mm z krokiem co 1 mm,
w przedziale od 8 do 22 mm z krokiem co 2 mm,
w przedziale od 25 do 70 mm z krokiem co 5 mm.
131